การปกป้องทารกเกิดก่อนกำหนดจากภาวะแทรกซ้อนด้วยนมแม่

1.  ชื่อผลงาน : การปกป้องทารกเกิดก่อนกำหนดจากภาวะแทรกซ้อนด้วยนมแม่

2.  คำสำคัญ : นมแม่- จากการศึกษาประโยชน์และคุณค่าของนมแม่พบว่าเป็นปัจจัยปกป้องของอุบัติการณ์การเจ็บป่วยที่สำคัญ ที่มีผลต่อระยะเวลาในการนอนโรงพยาบาล ค่าใช้จ่าย อัตราการรอดชีวิต เนื่องจากนมแม่มีสารอาหารสำคัญจำเป็นและมีประโยชน์ต่อการเจริญเติบโต ลด การเกิดภาวะลำไส้เน่า เพิ่มภูมิคุ้มกันให้กับร่างกาย โดยเฉพาะในทารกเกิดก่อนกำหนดนมแม่เป็นสารอาหารที่เหมาะสมที่สุด ในระยะแรกหลังคลอดเป็นอาหารที่ทารกรับและย่อยได้ง่ายจึงสามารถให้สารอาหารทางลำไส้ได้ดีลดสารละลายทางเส้นเลือดได้เร็วลดอุบัติการณ์ของการติดเชื้อในกระแสเลือด การเกิดลำไส้อักเสบเปื่อยยุ่ยนอกจากนี้ยังค้นพบจากงานวิจัยอีกว่านมแม่ช่วยลดโรคจอประสาทตาเนื่องจากในนมแม่มีสารทอรีนที่ช่วยให้จอประสาทตาเจริญเติบโตและยังมีสิ่งที่นมผสมไม่สามารถสังเคราะห์ลงไปได้คือสารกระตุ้นจอประสาทตาที่มีอยู่ในน้ำนมแม่เท่านั้นจึงถือว่าในน้ำนมแม่มีสารอาหารที่วิเศษมากและการเลี้ยงลูกด้วยนมแม่ยังกระตุ้นให้เกิดความผูกพันทางจิตใจระหว่างแม่และลูกได้ดีที่สุดและยังกระตุ้นให้แม่เกิดความเป็นแม่มากขึ้น

          :  ทารกเกิดก่อนกำหนด-เป็นทารกที่ยังไม่มีความพร้อมในการเจริญเติบโตอวัยวะต่างๆยังทำงานไม่สมบูรณ์มีอุบัติการณ์ของการเกิดการเจ็บป่วยค่อนข้างสูงซึ่งมีผลต่อระยะเวลาของ การอยู่ในโรงพยาบาล ค่าใช้จ่ายและอัตราการรอดชีวิต

3.  สรุปผลงานสำคัญ : ระยะดำเนินงานเมษายน - กันยายน 2553

ในระยะเวลา 6 เดือนที่ผ่านมามีจำนวนทารกเกิดก่อนกำหนด 6 ราย อายุครรภ์อยู่ในช่วง 31-35 สัปดาห์น้ำหนักแรกเกิด 1500-1900 กรัม ได้รับนมมารดาตั้งแต่เริ่มนมมื้อแรก 5 รายและได้รับอย่างต่อเนื่องจนพ้นภาวะวิกฤติและเมื่อทารกพร้อมมารดามานอนเลี้ยงให้ breast feeding
ได้สำเร็จทุกราย

            ขณะนอนในโรงพยาบาลทารกทุกรายไม่มีการติดเชื้อในกระแสเลือดไม่มีภาวะUGI Bleed สามารรับนมได้ดีเจริญเติบโตภายใต้มาตรฐานการพยาบาลร่วมกับการรักษาของแพทย์และเมื่อมีการติดตามการตรวจ ROP พบว่าไม่มีทารกรายใด ตรวจพบภาวะ ROP

            นอกจากนี้ยังมีการติดตามเยี่ยมบ้านเพื่อประเมินการเจริญเติบโตพัฒนาการการให้นมและที่สำคัญคือการให้กำลังใจกับครอบครัวให้มีแนวทางการดูแลบุตรที่ดีทั้งร่างกายและจิตใจและ เป็นเยาวชนที่ดีในอนาคต 

4.  ทีมนำ : หออภิบาลทารกแรกเกิดเด็ก 2  โรงพยาบาลพระพุทธบาท   สระบุรี

1.  คุณเจียมจิตต์   เฉลิมชุติเดช

2.  คุณเสาวลักษ์   ใคร่ครวญ

3.  คุณยุพิน           มานุจำ

5.  สมาชิกทีม : เจ้าหน้าที่ตึกเด็ก 2 ทุกคน

6.  เป้าหมาย :

1.  ทารกเกิดก่อนกำหนดที่มีน้ำหนัก1000-2000กรัม ได้รับนมมารดาตั้งแต่มื้อแรกที่เริ่ม feeding และอย่างต่อเนื่อง

2.  ไม่เกิดภาวะแทรกซ้อน NEC  late-on set sepsis  ภาวะ ROP และการกลับมารักษาซ้ำภายใน28วัน

3.  มารดามีส่วนร่วมในการดูแลรักษาและเลี้ยงดูบุตรด้วยนมมารดาและมีพันธะผูกพันทางจิตใจที่ดีต่อกัน

4.  ทารกเกิดก่อนกำหนดทุกรายเจริญเติบโตสมวัย

5.  อัตราในการนอนโรงพยาบาลและค่าใช้จ่ายในการรักษาลดลง

7.  ที่มาของปัญหา :

จากหลักฐานเชิงประจักษ์ พบว่า ทารกเกิดก่อนกำหนดมีอุบัติการณ์ของการเกิดการเจ็บป่วยค่อนข้างสูงซึ่งการเจ็บป่วยที่สำคัญที่มีผลต่อระยะเวลาของการอยู่ในโรงพยาบาล ค่าใช้จ่าย  และอัตราการรอดชีวิต ได้แก่ ลำไส้เน่าเฉพาะที่  late-on set sepsisและที่ตามมาคือภาวะ ROP ซึ่ง
การเจ็บป่วยเหล่านี้พบว่านมแม่เป็นปัจจัยปกป้องที่ดีร่วมกับการรักษาของแพทย์ภายใต้มาตรฐานการพยาบาลที่ดี

จากข้อมูลที่ผ่านมา ทารกเกิดก่อนกำหนดที่รักษาในโรงพยาบาลพระพุทธบาท  พบว่ามีค่าใช้จ่ายในการรักษา 70,000-200,000 บาท  ต่อรายและพบภาวะROP เพิ่มขึ้นเรื่อย ๆ

8.  กิจกรรมการแก้ปัญหา :

จะเห็นได้ว่านมแม่เป็นปัจจัยสำคัญในการป้องกันทารกให้รอดพ้นจากภาวะแทรกซ้อนร่วมกับการดูแลของแพทย์-พยาบาลได้เป็นอย่างดี  แต่อย่างไรก็ตามการชักนำให้บุคคลใดบุคคลหนึ่งมองเห็นหรือตระหนักในคุณค่าเป็นสิ่งที่ท้าทายดังนั้นการให้ความรู้กับมารดาต้องใช้ทักษะและหัวใจในการทำงานเพื่อให้เข้าถึงความมุ่งหวังที่ดีของบุคคลากรที่มีต่อบุตรหลานและให้ความร่วมมือในการดูแลรักษาร่วมกัน

จากการดำเนินงานที่ผ่านมาบุคลากรในหน่วยงาน และมารดาให้ความร่วมมือเป็นอย่างดีพร้อมที่จะมานอนดูแลบุตร แต่อย่างไรก็ตามปัญหาที่พบคือข้อจำกัดในหน่วยงานที่ยังไม่มีเตียงเพียงพอ ขณะนี้กำลังดัดแปลงและใช้ทรัพยากรในหน่วยงานให้คุ้มค่าและเกิดประโยชน์ต่อผู้ป่วยโดยไม่เพิ่มค่าใช้จ่ายของโรงพยาบาล

9.  การเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น :

จากข้อมูลแลตัวชี้วัดที่ผ่านมาพบว่า เมื่อเดือน กันยายน 2552-มีนาคม 2553มีทารกเกิดก่อนกำหนดที่มีน้ำหนัก 1000-2000 กรัม 15 ราย พบ ROP 5 ราย คิดเป็นร้อยละ 22.66 ซึ่งเป็นตัวเลขที่ค่อนข้างสูงและพบว่ามีภาวะ UGI Bleed ร่วมด้วย นั่นหมายถึงการงดนมและให้สารน้ำใหม่อีกครั้ง

อย่างไรก็ตามเป็นที่ทราบอยู่แล้วว่าทารกเกิดก่อนกำหนดต้องการพลังงานในการเจริญเติบโตมากกว่าทารกทั่วไปซึ่งการดูแลที่ผ่านมาเราเน้นการให้นม premature formula เพื่อให้ทารกได้รับพลังงานเพียงพอและยังขาดความร่วมมือจากมารดาในบางราย

จากการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นจะเห็นได้ว่าทางเลือกในการใช้นมแม่นั้นคุ้มค่าและ
ได้ประโยชน์ต่อองค์กรและทารกอย่างเห็นได้ชัด ที่ผ่านมา ROP ลดลง เท่ากับ 0 และไม่พบภาวะ UGI Bleed ไม่มีการกลับมารักษาซ้ำภายใน 28 วัน  นอกจากนี้ยังเพิ่มสายสัมพันธ์แม่-ลูก ได้เป็นอย่างดี  ค่าใช้จ่ายในการดูแลรักษาลดลงอยู่ระหว่าง 30,000-75,000 บาทต่อราย

10.  บทเรียนที่ได้รับ :

จากประสบการณ์การทำงานที่ผ่านมาพบว่าการนำหลักการ ทักษะวิชาการและ
ความเชี่ยวชาญที่สั่งสมมา ถอดความรู้ทั้ง  Explicit Knowledge และ Tacit Knowledge จะประสบผลสำเร็จในการทำงานได้นั้นต้องเข้าใจและเข้าถึงหัวใจของความป็นมนุษย์และเข้าใจวิถีชีวิต  และวัฒนธรรมชุมชน

11.  การติดต่อกับทีมงาน : หออภิบาลทารกแรกเกิดเด็ก 2  โรงพยาบาลพระพุทธบาท   สระบุรี

1.  คุณเจียมจิตต์   เฉลิมชุติเดช

2.  คุณเสาวลักษ์   ใคร่ครวญ

3.  คุณยุพิน         มานุจำ